In NAVIGO-museum komt een potvis wonen: binnen enkele jaren staat er een gloednieuw museum.

De deuren van NAVIGO-museum blijven voorlopig gesloten. Er komt een potvis wonen! Het skelet van Valentijn van Sint André keert binnenkort terug naar Koksijde en dat heeft ingrijpende gevolgen voor het NAVIGO-museum. Want om het skelet van 17 meter te tonen, is er meer ruimte nodig. Daarom is het museum gesloten. Enkel tijdens de zomermaanden van 2021 kunnen bezoekers nog eens een glimp van het ‘oude’ museum komen opvangen. De opening van het nieuwe museum is gepland in de loop van 2023. Ondertussen vindt ook de eerder geplande bouw van een nieuwe depotruimte en demonstratiekeuken plaats.

“We hebben er jaren over gepraat, maar nu het skelet van potvis Valentijn is opgegraven, komt het er eindelijk van: de plannen voor het nieuwe NAVIGO-museum zijn klaar!” start Marc Vanden Bussche, burgemeester van Koksijde. “Het museum is na 13 jaar intensief gebruik aan een update toe, het is nu al een van de drukste toeristische trekpleisters van Koksijde én de ruime omgeving. We verwachten dat we in toekomst, als Valentijn hier zal ophangen, een nog grotere aantrekkingskracht zal hebben op bezoekers uit heel België en de buurlanden!” “Het is echt de bedoeling dat dit project er ook is voor de volgende generaties.” vult Stéphanie Anseeuw aan, schepen voor o.a. Cultuur en Erfgoed. “We werken daarvoor heel fijn samen met Bert Haerinck van architectenbureau HAVANA uit Gent. Hun ontwerp, zowel het nieuwe depotgebouw als de nieuwe museumvleugel met de potvis, zijn van een bijzondere schoonheid. Het tilt het huidige museumgebouw met het schip ‘OD1. Martha’ en de aquaria naar een hoger niveau. Ook de omgeving wordt onder handen genomen.”

De NAVIGO-museumsite krijgt een update
De NAVIGO-museumsite is een veelzijdige plek middenin de dorpskern van Oostduinkerke: het omvat het huidige visserijmuseum, het estaminet De Peerdevisscher met zonneterras, de afdruk van de afgebrande kerk, het geborgen ereplein, de padenstructuur met zijn wandelaars en het groene karakter van de kastanje- en lindebomen. Een veelheid aan elementen die deze zeemansplek karakteriseren. Begin 2023 openen hier twee nieuwe entiteiten: een museumdepot met kooktheater en een nieuwe museumvleugel, beiden ontworpen door architectenbureau ‘Havana’. Het depot vindt zijn adres in de Pastoor Schmitzstraat, de nieuwe museumvleugel in de Vrijheidstraat waar het oudste deel van het museum plaats maakt voor het nieuwe bouwwerk. De museumsite zal er weldra dus wat anders uit zien, maar de nieuwe gebouwen houden rekening met de sereniteit van de omgeving en zullen naadloos aansluiten op de bestaande elementen.

Een nieuwe museumvleugel, een nieuw gezicht, een nieuwe toegang
Voor een eerste rondleiding doorheen de nieuwe NAVIGO-museumvleugel laten we graag architect Bert Haerynck aan het woord, die als geen ander de sfeer van het gebouw in woorden weet te vatten:
“Als een evenwaardige schakel nestelt het nieuwe museumdeel zich naast de bestaande gebouwen en takt aan daar waar het oude deel wordt losgeknipt. De museumvleugel zoekt de perceelgrens op en schaart zich zo naast de bouwlijn van de basisschool en de huizenrij verderop in de Vrijheidsstraat, waar ook de nieuwe toegang komt. Het nieuwe gezicht vertaalt zich als een hoogte-accent op het einde van de vleugel en zet het vernieuwde adres van de site in de verf. Het voorplein kondigt de toegang aan en omarmt de museumbezoekers. Het ruime onthaal is de draaischijf van het volledige museum: vanaf hier start je de vernieuwde museumroute, bezichtig je de tijdelijke expo, bezoek je het vissershuisje of snuister je rond in de uitgebreide museumshop.”

De potviszaal en zijn kabinetten
Het silhouet van het skelet van potvis Valentijn van Sint-André, de nieuwe en grootste museumbewoner, zorgt voor een uitgestrekte museale ruimte. In deze dubbelhoge zaal hangt het skelet op en kunnen bezoekers er onderdoor. Prof. dr. Pieter Cornillie, Universiteit Gent, faculteit diergeneeskunde, die samen met zijn collega’s van vakgroep Morfologie aan het skelet werkt: “Dit project is een fantastische uitdaging, nooit eerder werd zoiets van deze omvang ondernomen. Uiteraard hebben we ervaring met skeletten van walvissen en we zijn wel een en ander gewend, maar resten die zo lang begraven waren museumklaar maken is uniek. Het daagt ons uit om onze kennis en procedures opnieuw uit te vinden. Het komt goed!”
De ramen op het zuiden, afgeschermd door een luifel, zijn gepositioneerd op zithoogte en bieden een panoramisch uitzicht op de museumtuin en het vissershuisje. De noordgerichte hoge ramen laten optimaal museumlicht neerdalen. Naast de functie als tentoonstellingsruimte is deze zaal ook geschikt voor evenementen waarbij het potvisskelet als ornament de ruimte siert. Een intiemere zijbeuk flankeert de hoofdbeuk. Deze expositieplek, met een afhellende dakvorm naar de straat, kan verschillende kabinetten herbergen. De flexibele en tijdelijke wanden laten een wisselende scenografie toe.

De exporuimte als uitkijkpunt
Vanaf het onthaal brengt een genereuze trap de bezoeker naar de expo. Deze ruimte krijgt een kroon die daglicht, vooral noorderlicht, in de dubbelhoge zaal brengt waardoor tentoonstellingswanden op oog- en expositiehoogte beschikbaar blijven. De zaal is volledig flexibel, op twee welgekozen canvassen na: één opening geeft een gekadreerd en uitgestrekt zicht op de volledige museumsite, een ander kijkvenster biedt een close-up op de kop van het potvisskelet.

Het vissershuisje in de vitrine
De inplanting van de nieuwe museumvleugel vrijwaart ook de autonomie van het achtergelegen vissershuisje door voldoende afstand te houden. Een deel van het gesloopte museum wordt immers niet heropgebouwd en de nieuwe vleugel trekt zich zo enkele meters terug ten opzichte van het vissershuisje. Zo omarmt het vernieuwde visserijmuseum het vissershuisje vanop een grotere afstand, met meer licht en lucht ertussen. Deze omhelzing is transparant. Het vissershuisje komt als een museumobject in een vitrine én groene museumtuin te staan.

Kijkdepot met kooktheater: Materieel én immaterieel erfgoed
Aan de andere kant van het bestaande museum, in de Pastoor Schmitzstraat, zal (zoals al eerder aangekondigd werd) ook een nieuw depotgebouw verrijzen. Dit pand zal in de eerste plaats dienst doen als veilig onderkomen voor de NAVIGO-collectie. Niet alle stukken worden in de permanente collectie getoond aan het publiek. De huidige standaarden voor een professioneel behoud en beheer van museale objecten vragen om een modernere infrastructuur. De klimatisatie van een depotruimte is daarbij cruciaal: korte termijnschommelingen van de temperatuur en relatieve vochtigheid moeten vermeden worden. In het ontwerp van de nieuwe NAVIGO-depotruimte werd gekozen voor een opvallend duurzaam concept, genaamd het “Denenmarken-model”. Dit betekent dat de depotruimte niet verwarmd of gekoeld zal worden. De wanden worden sterk geïsoleerd, maar de vloer niet, waardoor al te grote temperatuurschommelingen worden gedempt. Het resultaat: een duurzame ruimte, met lage investerings- én energiekosten. Een win-win dus.

“Vanuit het aanpalende kijkkabinet zullen ook bezoekers trouwens een mooi zicht hebben op de museumcollectie in het depot.” Vertelt Ineke Steevens, directeur van NAVIGO-Nationaal Visserijmuseum. “Naast het bewaren van het materieel erfgoed van het NAVIGO-museum, zal dit nieuw gebouw ook dienst doen om het immaterieel erfgoed van de visserij verder te borgen. Er wordt namelijk ook een demonstratiekeuken voorzien. Hier zal de kunst van het kuisen, verwerken en bereiden van vis doorgegeven worden aan het publiek. Workshops door topchefs en in samenwerking met de hotelschool Ter Duinen staan dus op stapel. En om vis te roken of vers gevangen garnalen te koken, kan men terecht in het tuintje met buitenhaard.”
Het hele gebouw wordt ten slotte gekroond door een ‘ooievaarsnest’, waar de extra kantoorruimte, bibliotheek en vergaderruimte komen. Deze ‘penthouse’ zal een prachtig overzicht bieden over de hele museumsite. Dat wordt ongetwijfeld indrukwekkend.

Zomeropening
Tijdens juli en augustus 2021 wordt een stuk van het museum gratis opengesteld voor het publiek. De aquaria en het museumschip de Martha zullen te bezichtigen zijn, net als een tijdelijke expo over scheepswrakken voor onze kust. Voor de gezinnen met kinderen wordt een zoektocht voorzien. Musea zijn veilige plaatsen, uiteraard zullen de meest recente corona-protocollen worden toegepast.
Timing
Potvisvleugel

• Voorontwerp: september 2020 – december 2020
• Definitief ontwerp (omgevingsvergunning): mei 2021
• Uitvoeringsontwerp: mei 2021 – september 2021
  Depot & potvisvleugel
• Aanbesteding/gunning: november 2021
• Uitvoering: maart 2022 – september 2023
• Voorlopige oplevering: oktober 2023
• Definitieve oplevering: in overleg
• 
  Benieuwd?
  NAVIGO-museum is dan wel gesloten, maar blijft open op www.navigomuseum.be en via @navigomuseum op Facebook en Instagram. Wil je de werken op de voet volgen? Schrijf je dan in op de nieuwsbrief: www.koksijde.be/nieuwsbrieven
  
• Heimwee? Bezoek het museum online!
  NAVIGO-museum blijft digitaal open voor alle geïnteresseerd publiek. Klik jezelf een gepersonaliseerd museumbezoek door onze virtuele gebouwen of laat je leiden. Onderweg vertellen we diverse verhalen bij opmerkelijke objecten en bijzondere scènes. Bezocht je het museum eerder al eens in het echt? We zijn zeker dat je toch nog iets ontdekt wat je nog niet wist of nooit eerder zag… www.navigomuseum.be
  https://www.navigomuseum.be/nl/heimwee-bezoek-het-museum-online
  
• Hoe zou het nog zijn met… Potvis Valentijn van Sint André?
  Het is ondertussen al twee jaar geleden, van mei 2019, dat potvis Valentijn werd opgegraven. Sindsdien is de potvis in goede handen bij Prof. dr. Pieter Cornillie en zijn team van de Universiteit Gent, faculteit diergeneeskunde – vakgroep Morfologie.
  De resten van het 17 meter lange zeezoogdier werden tijdens de opgravingen ter plekke versneden op de site van Ten Bogaerde. De laatste restjes weke delen die nog aan de botten hingen, werden in Merelbeke verwijderd. In een tweede fase genoot Valentijn van een zonnebad dat ervoor zorgde dat zijn botten bleekten. In de loop van september van vorig jaar werden de botten uit de vloeistoftanks gehaald en grondig gereinigd. Een tiental maanden lagen ze te drogen. Tijdens deze fase werden de resten verder onderzocht, en werd ook schimmel- en vetbloei aangepakt. De voorbije zomer ging de laatste fase van start: de ontvetting van de botten. Als deze stap is afgerond, begint het échte puzzelwerk. Wellicht wordt zijn skelet deze zomer voor het eerst ‘in volgorde’ gelegd.